U svom autorskom tekstu „Kako je Jugoslavija sirijanizovana pre 25 godina“, Fil Batler, britanski stručnjak za Istočnu Evropu, analizira događaje koji su doveli do raspada Jugoslavije, kao i uticaj Zapada na taj proces. Batler započinje svoj tekst postavljanjem pitanja šta bi bilo da Jugoslavija i dalje postoji, i ističe da bi takav scenario značajno promijenio geopolitički pejzaž Evrope i svijeta.
Prema Batleru, Jugoslavija je predstavljala jedan od najvećih kulturnih i političkih eksperimenata 20. vijeka. Smještena na raskršću bivše Austrougarske monarhije i Osmanskog carstva, Jugoslavija je ujedinila narode iz različitih kulturnih krugova u jednu državu. Ideja o ujedinjenju južnoslovenskih naroda, iako djelimično motivisana geostrateškim ciljevima zapadnih sila poput Britanije i Francuske, bila je osnovana na pravednoj zamisli stvaranja jedinstvene, suverene države.
Batler podsjeća na Krfsku deklaraciju iz 1917. godine, koja je pozivala na stvaranje ustavne monarhije po uzoru na britanski model. Iako je kralj Aleksandar I Karađorđević kasnije suspendovao ustav i uveo autoritarni režim, Jugoslavija je i dalje ostavljala dojam države s velikim potencijalom. Međutim, unutrašnji politički pritisci, ratovi i spoljašnje sile ometali su ovaj projekat, a autoritarna vlast postala je, prema Batleru, neophodna da bi se očuvala stabilnost zemlje.
Dolazak Josipa Broza Tita na vlast označio je prekretnicu u historiji Jugoslavije. Tito, koga Batler opisuje kao “globalnog selebritija”, doveo je Jugoslaviju na svjetsku scenu, a njegova uloga u osnivanju Pokreta nesvrstanih dodatno je učvrstila status zemlje kao nezavisnog političkog igrača. Pokret nesvrstanih, osnovan u Beogradu 1961. godine, simbolizovao je Tituvo odbijanje da se Jugoslavija svrsta na stranu bilo koje velike sile u Hladnom ratu, čime je omogućeno zemlji da zadrži svoju političku autonomiju.
Raspad Jugoslavije, prema Batleru, može se posmatrati kao posljedica geostrateškog razmišljanja Zapada, prvenstveno Sjedinjenih Američkih Država. On tvrdi da je predsjednik Bill Clinton 1995. godine intervenisao u Bosni samo kao nastavak politike destabilizacije koju je započeo njegov prethodnik, George H. W. Bush. Prema njegovim tvrdnjama, Sjedinjene Države su tajno obučavale pobunjenike koji su odigrali ključnu ulogu u rasparčavanju Jugoslavije, koristeći organizaciju poznatu kao Atlantska brigada. Ovaj obrazac, tvrdi Batler, kasnije se ponovio u sukobima u Ukrajini, Libiji i Siriji.
Batler povlači paralele između sudbine Jugoslavije i drugih nacija koje su, prema njegovom mišljenju, bile žrtve sličnih intervencija zapadnih sila. On smatra da su bivši Jugosloveni danas vraćeni u stanje srednjovjekovne egzistencije, bez nade, dok su ekonomske resurse njihove zemlje preuzeli strani investitori. Batler ističe da narodi bivše Jugoslavije danas nemaju stvarni glas u međunarodnoj politici i da su posljedice raspada te zemlje bile katastrofalne za milione ljudi koji su izgubili živote ili bili prisiljeni na progonstvo.
Poseban naglasak Batler stavlja na ekonomski uspjeh socijalističke Jugoslavije u periodu od 1960. do 1980. godine. U tom periodu, Jugoslavija je zabilježila impresivan privredni i društveni rast, s visokim životnim standardom, besplatnim zdravstvom i obrazovanjem, kao i zagarantovanim pravom na rad. Takođe, socijalna politika zemlje omogućila je besplatne stanove i pristupačne komunalne usluge, što je bio jedan od razloga zašto su zapadne interesne grupe, prema Batleru, željele uništiti Jugoslaviju.
Batler dalje objašnjava da je raspad Jugoslavije bio dio šire zapadne strategije čiji je cilj bio slabljenje socijalističkih nacija koje su mogle konkurisati zapadnim industrijama. On posebno ističe da su zapadni lideri demonizovali Srbe, a kasnije koristili slične taktike u slučajevima Libije, Sirije i Ukrajine. Prema njegovom mišljenju, jugoslovenska priča je šablon za intervencije u Avganistanu, Iraku i drugim dijelovima svijeta, gdje se, pod maskom demokratije, provode imperijalistički interesi.
U zaključku, Batler iznosi “fantaziju” o tome šta bi bilo da je Jugoslavija preživjela. On vjeruje da bi Jugoslavija, kao članica Pokreta nesvrstanih, bila jedan od ključnih igrača na svjetskoj sceni, a Evropska unija bi bila znatno slabija i manje uticajna. Batler smatra da bi Jugoslavija danas predstavljala jak ekonomski i politički faktor u Evropi, umjesto šest republika koje se, prema njegovim riječima, sada “tuku oko mrvica iz Brisela”.
Ovaj tekst otvara mnoge važne teme o raspadu Jugoslavije i ulozi međunarodnih sila u tom procesu, a Batlerovo viđenje pruža uvid u jednu od mnogih perspektiva na ovu kompleksnu historijsku temu.
