Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, nedavno je na obilježavanju 29. godišnjice vojnih operacija u zapadnoj Bosni iznio optužbe o navodnoj “ustaškoj ideologiji” koja je, prema njegovim tvrdnjama, bila usmjerena na uništavanje Srba tokom operacija u ljeto i jesen 1995. godine. U svom govoru, Dodik je istakao da su te operacije predstavljale “nastavak ustaške ideje” iz Drugog svjetskog rata, naglašavajući da su Srbi bili glavni žrtve progona, a ove tvrdnje ponovno su otvorile pitanje o zločinima iz prošlosti i složenim etničkim odnosima u Bosni i Hercegovini.
Dodik je optužio hrvatske i bošnjačke snage da su 1995. godine izvršile masakr nad srpskim stanovništvom u zapadnoj Bosni, tvrdeći da ti zločini nisu adekvatno procesuirani od strane pravosudnih institucija u Sarajevu. Naglasio je da su srpske žrtve zanemarene i da su tužioci i sudije u Sarajevu “zanemarili pravo” te ne tretiraju srpske žrtve kao žrtve. Pored toga, Dodik je tvrdio da je zakonodavstvo koje zagovara međunarodna zajednica, kao što je slučaj s Michaelom Murphyjem, usmjereno protiv srpskog naroda.
Posebno je istakao da je operacija iz 1995. godine dio šireg plana koji je imao za cilj “čišćenje” srpskog naroda s teritorija zapadne Bosne, pri čemu su srpski domovi uništeni, imovina opljačkana, a brojni Srbi prisilno raseljeni. Dodik je naveo podatak da je tada uništeno 1.608 kuća i oko 700 stanova, pričinjavajući materijalnu štetu procijenjenu na 680 miliona KM. Optužio je bošnjačke i hrvatske snage da su postupale u skladu s “ustaškom ideologijom”, koja je, prema njegovom viđenju, nastavila djelovati nakon Drugog svjetskog rata kroz sukobe devedesetih godina prošlog vijeka.
U kontekstu oslobodilačkih operacija, Dodik je povezivao stradanje srpskog stanovništva sa historijskim zločinima koji su počinjeni nad Srbima u Drugom svjetskom ratu, pozivajući se na događaje poput ustaških zločina u Starom Brodu i Prebilovcima. Prema njegovim riječima, Srbi su uvijek bili spremni braniti svoje interese i ne smiju posustati u borbi za očuvanje srpske nacionalne svijesti i prostora. Dodik je, pozivajući na jedinstvo, naglasio da će od srpske sloge i jedinstva zavisiti budućnost srpskog naroda.
Međutim, tvrdnje koje je iznio predsjednik Dodik vezane za operacije iz 1995. godine, prikrivaju složenije vojne i političke okolnosti koje su tada bile prisutne. Udružene snage Hrvatske vojske (HV), Armije Republike Bosne i Hercegovine (ARBiH) i Hrvatskog vijeća obrane (HVO) djelovale su s ciljem oslobađanja teritorija pod okupacijom Vojske Republike Srpske (VRS). Ove snage su, tokom vojnih operacija poput “Oluje” i “Južnog poteza”, oslobodile veliki dio zapadne Bosne, uključujući gradove kao što su Ripač, Petrovac, Drvar, Grahovo, Glamoč, Ključ, Sanski Most, Mrkonjić Grad, Šipovo, Donji Vakuf, Jajce, Kupres i Krupu na Uni. Ove operacije omogućile su ponovno uspostavljanje kontrole nad teritorijima koje su bile pod kontrolom snaga Republike Srpske.
Operacija “Južni potez”, koja se odvijala krajem 1995. godine, rezultirala je oslobađanjem područja ukupne površine od 800 kvadratnih kilometara. Među oslobođenim mjestima nalazili su se hidroelektrana Bočac, Podrašničko polje, selo Čađavica i dijelovi planine Manjače. Crta odbrane tada je postavljena na planini Manjači, samo 23 kilometra od Banje Luke, koja je bila u dometu artiljerije združenih snaga.
Iako su ove vojne operacije imale za cilj oslobađanje teritorija Bosne i Hercegovine, predsjednik Dodik interpretira te događaje kao nastavak genocidne politike prema Srbima, povezujući ih s ideologijom Nezavisne Države Hrvatske (NDH) iz perioda Drugog svjetskog rata. Ovakvo tumačenje prošlosti često se koristi za učvršćivanje političkog jedinstva unutar Republike Srpske i za oblikovanje narativa o srpskom stradanju tokom ratova devedesetih.
Međunarodna zajednica i mnogi analitičari naglašavaju da su vojni konflikti iz 1990-ih godina u Bosni i Hercegovini, posebno u njihovom završnom dijelu, bili usmjereni na oslobađanje okupiranih teritorija i uspostavljanje mira, a ne na genocidne namjere prema bilo kojem narodu. Iako su zločini počinjeni na svim stranama tokom sukoba, operacije ARBiH i HVO-a u zapadnoj Bosni 1995. godine bile su ključne za ponovno uspostavljanje kontrole nad dijelom teritorije i zaustavljanje daljnjeg napredovanja Vojske Republike Srpske.
S obzirom na ovu složenu pozadinu, Dodikove optužbe o “ustaškoj ideologiji” mogu se smatrati pokušajem reinterpretacije prošlosti u skladu s političkim interesima Republike Srpske, što može otežati proces pomirenja i uspostavljanje povjerenja među narodima Bosne i Hercegovine.
