Priča o “Energoinvestu”: Simbol ekonomskog uspjeha bivše Jugoslavije
Prije rata, Bosna i Hercegovina je bila dom nekih od najuspješnijih kompanija bivše Jugoslavije, a među njima se posebno isticao “Energoinvest”, sarajevski gigant koji je postao simbol industrijskog napretka. Njegova snaga i poslovni uspjesi značajno su nadmašivali današnje ekonomske pokazatelje BiH.
“Energoinvest” na vrhuncu
Godine 1989., neposredno prije raspada SFRJ, “Energoinvest” je bio peta najuspješnija kompanija u istočnoj Evropi prema listi talijanskog ekonomskog časopisa “Mondo Economico”. Ova lista je uključivala kompanije iz šest socijalističkih zemalja srednje i istočne Evrope, što dodatno naglašava značaj ovog poduhvata.
Ključne brojke “Energoinvesta” u 1989. godini:
- Promet: 3,87 milijardi dolara
- Čista zarada: 580 miliona dolara
- Broj zaposlenih: 54.700 radnika
- Čista zarada po zaposlenom: 10.500 dolara
Uporedimo li te brojke s ekonomijom današnje Bosne i Hercegovine, ukupan promet “Energoinvesta” bio je sličan današnjem BDP-u cijele države.
Druge velike firme BiH u SFRJ
Pored “Energoinvesta”, i druge kompanije iz Bosne i Hercegovine imale su značajnu ulogu na ekonomskom planu bivše Jugoslavije i socijalističkog bloka:
- “UNIS” (Sarajevo):
- Promet: 2 milijarde dolara
- Zarada: 209 miliona dolara
- Broj zaposlenih: 52.500
- RMK “Zenica” (Zenički gigant):
- Promet: 1,76 milijardi dolara
- Broj zaposlenih: 52.200
Ove kompanije bile su motor industrijskog razvoja, a njihovi uspjesi doprinijeli su prosperitetu regije.
Pad ekonomije i izazovi socijalističkog modela
Ipak, krajem 1980-ih, ekonomije socijalističkih zemalja, uključujući Jugoslaviju, suočile su se s padom industrijske proizvodnje. U Jugoslaviji je taj pad zabilježen već od 1984. godine, kada je industrijska proizvodnja pala za 1% u odnosu na prethodnu godinu.
Glavni razlozi za pad bili su:
- Inflacija i vanjski dug Jugoslavije.
- Ograničenost socijalističkog modela planiranja.
- Globalni pritisci i promjene u ekonomskom sistemu.
“Energoinvest” nakon raspada SFRJ
Rat u BiH i raspad SFRJ devastirali su privredu i prekinuli kontinuitet uspješnih kompanija. “Energoinvest”, kao i mnogi drugi giganti, nije mogao opstati u istom kapacitetu. Danas, njegova uloga je znatno manja, a nekadašnja moć ostaje samo sjećanje na zlatno doba industrije BiH.
Zaključak
Priča o “Energoinvestu” i drugim bosanskohercegovačkim kompanijama iz doba SFRJ pokazuje potencijal i viziju jedne generacije koja je gradila temelje industrijske moći. Iako su vremena drugačija, ova iskustva mogu poslužiti kao inspiracija za ponovno osnaživanje ekonomije Bosne i Hercegovine.
